حجت الاسلام والمسلمین وکیلی: در بررسی ۶۰۰۰ روایت، هیچ روایتی دال بر ممنوعیت ذاتی بلند مرتبه سازی یافت نشد و ممنوعیت ها مربوط به عناوین ثانوی است.
در نشست نظام معماری اسلامی که با حضور برخی مسئولان شهرداری و در راستای همکاری موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام با شهرداری مشهد برگزار شد معاون تحقیق موسسه مطالعات به تبیین نگاه اسلام در ارتباط با مرتفع سازی و انبوه سازی پرداخت.
حجت الاسلام والمسلمین وکیلی اظهار داشت با بررسی ۶۰۰۰ روایت، هیچ روایتی دال بر ممنوعیت ذاتی بلند مرتبه سازی یافت نشد و ممنوعیت ها مربوط به عناوین ثانوی است.
این استاد دروس خارج حوزه در تبیین بخشی از روایات مرتبط گفت:
چند دسته روایات در این ارتباط وجود دارد من جمله:
۱۳ روایتی که گفته‌شده مرتفع سازی انجام ندهید و اگر منزل مرتفع ساختید در اطراف منزل آیت‌الکرسی نصب کنید.
بعد از بررسی این روایات به این نتیجه نرسیدیم که مرتفع سازی فی‌نفسه مطلوب نیست بلکه مرتفع سازی مشروط به حرز گذاشتن است برای اینکه شیاطین جنی انسان‌ها را اذیت نکند.
لذا اصل کلی این است که اگر خانه ای بیش از ۴ متر باشد، معماران باید ساختمان را با حرز ها (آیه الکرسی و …) مطابق دستورالعمل های موجود در احادیث در قالب قاب ها، کاشی کاری ها یا بصورت فلزی در اسکلت و … محافظت کنند .
دسته دوم از روایات روایاتی است که رسول خدا یا امیرالمؤمنین از جایی رد می‌شدند و به شخصی که خانه‌ای مرتفع ساخته بود بی‌محلی کردند.
وقتی این روایات را بررسی میکنیم متوجه می‌شویم دلیل این بی‌محلی این بوده که در آن زمان چون کسی توانایی ساختن ساختمان‌های بلند را نداشته است، کسی که ساختمان مرتفع می‌ساخت برای فخرفروشی و اظهار دارایی بوده و الا ائمه مشکلی با مرتفع سازی نداشتند یعنی در این احادیث مشکل، مشکل ارتفاع نیست بلکه مشکل اصلی فخرفروشی است اما اگر در زمانی مرتفع سازی رایج بشود و نشانه اظهار دارایی نباشد مشکلی وجود ندارد که ساختمان مرتفع ساخته شود. و لذا نتیجه ای که می‌توان گرفت برای ساختمان‌سازی اسلامی این است که در مواقعی که ارتفاع بلند ساختمان موجب فخرفروشی است باید شهرداری به آن ساختمان مجوز ندهد یا جریمه‌های سنگینی برای ساخت ساختمان‌های بلند وضع کند.
در روایتی دیگر منزلی با آجر ساخته شد و امام علی علیه‌السلام وقتی از کنار آن ساختمان رد شدند فرمودند صاحب‌منزل انسانی فریفته دنیا است. چون ساختن منزل با آجر در آن زمان فایده‌ای نداشت و فقط موجب این می‌شد که ظاهر منزل با بقیهٔ منزل‌ها متفاوت باشد لذا باید فرهنگ شهری طوری باشد که ساختمان‌ها سادگی داشته باشد و موجب این نباشد که انسان را یاد دنیا بیندازد و همچنین موجب تفاوت بین منازل شود.
دسته سوم: روایاتی است که در مورد دوران آخرالزمان نقل‌شده است که یکی از مسائلی که در روایات بعنوان کارهای غیراخلاقی در آخرالزمان گفته‌شده است ساختمان‌ها بلند است.
در بعضی از احادیث دارد که در آخرالزمان مردم برای تفاخر خانه‌های بلند می‌سازند. با بررسی این روایت نیز متوجه می‌شویم که تفاخر ایراد دارد ولی مرتفع سازی فی‌نفسه ایرادی ندارد.
دسته چهارم احادیثی است که نهی از ساخت مساجد با مناره بلند میکند. و حضرت دستور به تخریب یک مناره دادند اگرچه بنی امیه این سنت را تقویت کردند و هنوز باقی است.
از این روایات نمی‌توان در ساختمان‌سازی استفاده کرد و فقط می‌توان در مسجد سازی از آن استفاده کرد گرچه بعضی از فقها نیز اعتقاددارند که مناره سازی بلند در این زمان اشکالی ندارد چون در حال حاضر مناره سازی بلند نماد اسلام است و نماد یهودیت نیست.الگوی این روایت عدم تشبه به کفار و عدم اشراف بر خانه دیگران است پس این روایت نیز بر عدم مطلوبیت ذاتی بلندمرتبه سازی دلالت ندارد.
دسته پنجم روایتی است که در مکه مکرمه کسی خانه‌ای بلندتر از کعبه نسازد دلیلش هم این است که باید محوریت با کعبه باشد و توجه‌ها به آن باشد.
این حکم را از کعبه به دیگر مراکز مذهبی نیز می‌توان سرایت داد. اگر ساختن ساختمان‌های بلند موجب میشود محوریت مرکز مذهبی گم شود باید مقابل مرتفع سازی ایستاد و نگذاشت محوریت حرم‌های معصومین از بین برود.
این مسئله نیاز به روایت خاص هم ندارد چون با اصل تعظیم شعائر نیز می‌توان به این نتیجه رسید که محوریت باید با مراکز مذهبی باشد.
اما اینکه ارتفاع منازل از کعبه بیشتر نباشد چه‌بسا اهمیت نداشته باشد ولی آنچه مهم است این است که محوریت با کعبه یا آن مکان مذهبی باشد و البته بعضی از بزرگان معنای عامی فهمیدند که در هیچ شهری در دنیا نباید خانه‌ای بلندتر از کعبه ساخت این برداشت از روایات قابل دفاع نیست چون این مسئله مربوط به وضعیت فرهنگی شهر مکه است.
معاون تحقیق موسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام در ارتباط با سایر ملاحظات ساخت منازل اظهار داشت:
از روایات استفاده میشود خانه‌ای که انسان می‌خواهد داشته باشد باید دارای چند ویژگی باشد:
اول اینکه باید نیازهای اولیه جسمی و روحی انسان را تأمین کند.
دوم اینکه تا حدودی هم اهل منزل در وسعت باشند، یعنی اگر شکوفایی استعدادها بخواهد صورت بگیرد باید منزل بهتری داشته باشند . از روایات نمی توان متراژ استخراج کرد. ولی شاید برای یک خانواده دو نفره، با حداقل ۳۰-۴۰ متر نیازهای اولیه برآورده شود ولی داشتن زمین ۱۵۰-۲۰۰ متری هم اسراف به حساب نیاید.اگر از حد کفاف بیشتر شود مکروه میشود و اگر افراط بیشتری صورت بگیرد حرام است.
نور مناسب، داشتن حیاط و اینکه حفظ آبرو بشود مثلا صدای منزل به خارج از خانه منتقل نشود و صدای نامحرم شنیده نشود از ویژگی های مطلوب شمرده شده.
متاسفانه امروزه در آپارتمان‌سازی عموماً این اتفاق نمی‌افتد که آرامش روحی برای افراد تأمین شود همچنین برای نور و صدا و فضای سبز مشکل وجود دارد؛این سبک فعلی از آپارتمان‌سازی در اسلام مطلوب نیست.
حفظ مسائل محرم و نامحرم و اختلاط زن و مرد در آپارتمان‌سازی فعلی مطلوب نیست
از طرفی مسئله ارتباط انسان با طبیعت اهمیت فراوانی در اسلام دارد،از مجموعه روایات به دست می‌آید انسان باید با آسمان شب رابطه داشته باشد و به میزان کافی نور به شخص اصابت کند اما انبوه‌سازی به‌طورمعمول موجب قطع ارتباط انسان با آسمان شده و کم پیش می‌آید که انسان طلوع و غروب را ببیند، همچنین مستحب است انسان وقتی در سحر بیدار میشود نگاهی به آسمان بیندازد و سپس نماز بخواند و این امروزه مقدور نیست.
صاحب اثر علم دینی از چیستی تا چگونگی در جمع بندی نهایی گفت: شهر پهن کوتاه بهتر از شهر بلند کم پهناست. ضریب آرامش در چنین شهرهایی بالاتر است به طور خصوص در شهرهایی که تازه تاسیس اند می توان این موضوع را پیاده کرد مثلا به صورت تاسیس شهرک های اقماری با ساختمان های غیر بلند مرتبه با سیستم حمل و نقل سریع.
اگر بلند مرتبه سازی را به لحاظ شرعی و مطلقا ممنوع ندانیم، آزار همسایگان قطعا حرام است که در بسیاری موارد رعایت نمی شود (مثل رعایت حق عفاف همسایگان و …) پس شاید بتوان گفت ممنوع نیست ولی مشروط به شرایطی است و این موارد باید رعایت شود: موجب فرهنگ تجمل گرایی و فخرفروشی نشود، موارد مربوط به عفاف و حجاب رعایت شود، تعظیم شعائر و حرمت مراکز مذهبی مراعات شود، موجب ظلم و اذیت همسایگان نشود، ارتباط انسان ها با طبیعت و آسمان حفظ شود.
شبکه های اجتماعی