نقشه اسماء الله

فهرست مطالب

موضوع بحث

مسأله بحث

پیش فرض ها

فرضیه بحث

تبیین بحث

نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث

مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث

موضوع بحث

« نقشه اسماء الله » چیست؟ چه کاربردی دارد؟

مسأله بحث

اسماء الهی، منشأ پیدایش موجودات و روابط میان آنها هستند و کل هستی را شکل می‌بخشند، چگونه می‌توان از کمیت و کیفیت و روابط میان اسماء الهی، نقشه‌ای از هستی را به‌دست آورد و براساس آن، نقشه تمدنی برای زندگی بشر ترسیم نمود؟

پیش فرض ها

فرضیه بحث

۱. هستی، تجلی اسماءالله است.

۲. اسماءالله دارای نظام است (یعنی براساس قواعد و ضوابط وجودی، تکثیر یافته‌اند لذا برخی اسماء، ریشه‌ای هستند و برخی شاخه‌ای و از ترکیب آنها نیز ظهور و تجلیات جدید حاصل می‌شود.)

۳. کشف معادلات وجودی حاکم بر اسماءالله (نقشه اسماءالله) یکی از راه‌های کشف نقشه هستی و نقشه تمدنی است.

تبیین بحث

یکی از سرفصل‌های عرفان نظری، بحث و بررسی «اسماء و صفات الهی و نظام حاکم بر آنها» است؛ علامه طباطبایی در «رساله الاسماء» خود که در ضمن رسائل توحیدیه ایشان منتشر شده است روایتی را از کتاب کافی از امام صادق علیه‌السلام در توضیح اسماءالله نقل کرده‌اند که عین روایت از کتاب کافی به شرح زیر است:

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ:

إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ اسْماًبِالْحُرُوفِ غَيْرَ مُتَصَوَّتٍ وَ بِاللَّفْظِ غَيْرَ مُنْطَقٍ وَ بِالشَّخْصِ غَيْرَ مُجَسَّدٍ وَ بِالتَّشْبِيهِ غَيْرَ مَوْصُوفٍ وَ بِاللَّوْنِ غَيْرَمَصْبُوغٍ مَنْفِيٌّ عَنْهُ الْأَقْطَارُ مُبَعَّدٌ عَنْهُ الْحُدُودُ مَحْجُوبٌ عَنْهُ حِسُّ كُلِّ مُتَوَهِّمٍ مُسْتَتِرٌ غَيْرُ مَسْتُورٍ فَجَعَلَهُ كَلِمَةًتَامَّةً عَلَى أَرْبَعَةِ أَجْزَاءٍ مَعاً لَيْسَ مِنْهَا وَاحِدٌ قَبْلَ الْآخَرِ فَأَظْهَرَ مِنْهَا ثَلَاثَةَ أَسْمَاءٍ لِفَاقَةِ الْخَلْقِ إِلَيْهَاوَ حَجَبَ مِنْهَا وَاحِداً وَ هُوَ الِاسْمُ الْمَكْنُونُ الْمَخْزُونُ فَهَذِهِ الْأَسْمَاءُ الَّتِي ظَهَرَتْ فَالظَّاهِرُ هُوَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ سَخَّرَ سُبْحَانَهُ لِكُلِّ اسْمٍ مِنْ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَرْبَعَةَأَرْكَانٍ فَذَلِكَ اثْنَا عَشَرَ رُكْناً ثُمَّ خَلَقَ لِكُلِّ رُكْنٍ مِنْهَاثَلَاثِينَ اسْماً فِعْلًا مَنْسُوباً إِلَيْهَا فَهُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ السَّمِيعُ الْبَصِيرُالْحَكِيمُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ الْمُقْتَدِرُ الْقَادِرُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْبَارِئُ الْمُنْشِئُ الْبَدِيعُ الرَّفِيعُ الْجَلِيلُ الْكَرِيمُ الرَّازِقُ الْمُحْيِي الْمُمِيتُ الْبَاعِثُ الْوَارِثُ فَهَذِهِ الْأَسْمَاءُ وَ مَا كَانَ مِنَ الْأَسْمَاءِ الْحُسْنَى حَتَّى تَتِمَّ ثَلَاثَ مِائَةٍ وَ سِتِّينَ اسْماًفَهِيَ نِسْبَةٌ لِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ الثَّلَاثَةِ وَ هَذِهِ الْأَسْمَاءُالثَّلَاثَةُ أَرْكَانٌ وَ حَجَبَ الِاسْمَ الْوَاحِدَ الْمَكْنُونَ الْمَخْزُونَ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ الثَّلَاثَةِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى قُلِ ادْعُوااللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَيًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى .[1]

ترجمه تفسیری: «خداوند ظهوری از ذات مقدسش را تجلی داد که هیچ کلمه‌ای قادر به بیان آن نبود، و هیچ پدیده‌ای هیچ شباهتی با آن نداشت، هیچ حد و مرزی نداشت، هیچ ذهن و فکری قدرت ادراک آن را نداشت، چنان ظهوری داشت که نورش او را از دید مخفی کرده بود؛ خداوند این ظهور را به چهارگونه تجلی نشان داد که همه با هم یک حقیقت را نشان می‌دادند، از آن چهار تجلی، سه تجلی‌اش را آشکار کرد و یک تجلی‌اش را در ذات مقدس نگاه داشت؛ هر کدام از این سه تجلی، را به چهارگونه بروز و ظهور مجدد داد که در نتیجه دوازده تجلی عظیم الهی شکل گرفت؛ سپس هر کدام از این دوازده تجلی را در سی قالب ظهور داد و اینگونه بود که سیصد و شصت اسم برای ذات مقدس او پدید آمد.»

علامه طباطبایی براساس برهان فلسفی و متن روایت فوق، درختی از این اسماء را به شکل زیر ترسیم نموده‌اند که تصویر آن در همان کتاب آمده است:

در توضیح این بحث، می‌فرمایند: این روایت از روایات تابناکی است که با همه اختصارش بیانگر مطالب ذیل است: چگونگی حقیقت اسماء و وابستگی حقیقی آنها با یکدیگر ۲. نحوه تعدد آنها و تعدد اسماء جزیی به‌واسطه نسبت با اسماء کلی ۳. نحوه نیاز خلق به آنها که همان نیاز ذاتی و وابستگی وجودی است ۴. اینکه این ترتیب و نزول، یک امر حقیقی است و اعتباری و توهمی نیست ۵. ظهوری که مختص ذات الهی باقی ماند ظهور «احدیت» است و سه ظهوری که خلقت به آنها نیاز داشت ظهور «الله و تبارک و سبحان» است که معادل هویت الهی و جمال الهی و جلال الهی است.

نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث

اگر هر کدام از اسماء الهی را یک نیاز خلقت ببینیم می‌توان گفت که ساختار خلقت برای رسیدن به کمال خود نیازمند موارد زیر می‌باشند: (دقت شود که اینها نیازهای خداوند نیستند بلکه نیازهای خلقت برای کسب از خداوند هستند.) براساس هر یک از این اسماء، می‌توان فرآیند یا فرآیندهایی را در زندگی بشر، معادل‌سازی کرد، برخی از این موارد در جدول زیر آمده است:

 مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث

دین‌شناسی، نقشه تمدنی، نقشه هستی، الگوی اسلامی پیشرفت

پی نوشت:

[1] . کافی ج۱ص۱۱۳