موضوع بحث:
« کارآمدی » چیست؟ چرا؟ و چگونه؟
مساله بحث:
چگونه می‌توان در فضای رقابت، برتری واقعی به‌دست آورد؟
پیش فرض ها:
فرضیه بحث:
برنامه‌ها و سيستم‌ها، در صورتي قادر به بقاء خواهند بود كه كارآمد باشند؛ كارآمدي يعني توازن ميان هزينه‌ها، دست‌آوردها ونيازها.
برای دست‌یابی به کارآمدی نهایی، نیاز به ایجاد توازنی برتر از توازن رقباء است. این برتری یا با کاهش هزینه، یا افزایش کیفیت تاثیر ایجاد می‌شود.
تبیین بحث:
“توازن” يعني توليدِ برنامه ، نيازي را برطرف كند كه اهميت رفع اين نياز نسبت به هزينه و صرف امكاناتي كه براي توليد مي‌شودقابل قبول باشد. مقصود از “قابل قبول بودن” را به‌صورت فرمول زير مي‌توان نمايش داد:
IN = ضريب اهميت نياز
EP = ميزان تاثير توليدات سيستم در رفع نياز
S = ميزان هزينه انجام شده براي توليد
ES = ضريب تاثير هزينه در رفع نيازهاي با اهميت‌تر يا هم‌رديف با نياز مورد نظر[۱]
Β = ضريب كارآمدي رقيب Β>۰
هر نظريه براي اينكه صادق و كارآمد باشد بايد داراي شاخصه‌هاي كلانِ زير باشد:
· انسجام منطقي دروني
· هماهنگي با معادلات طبيعي(جريان موجود در آن هم‌سو با جريان موجود در هستي باشد.)
· سهولت در تشخيص و فهم
· هزينه كم، امكانات حداقلي براي اجراء
· نفع محسوس
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث:
يك سيستم كلان و يا نظريه جامع براي اداره زندگي جمعي براي كارآمد بودن بايد داراي شاخصه‌هايي باشد كه برخي از آنها عبارتند از[۲]:
۱. برنامه براي آموزش و تربيت عقل فردي و جمعي
۲. برنامه براي توليدمايحتاج
۳. برنامه تامين سلامتي
۴. برنامه براي گردش پول در جامعه
۵. نحوة گردش قدرت وتصميم‌گيري در جامعه
۶. امنيت فردي و جمعي
۷. ايجاد شغل و كار
۸. ايجاد نظام ارزش‌ها
۹. فرهنگ‌سازي و دراختيار گذاشتن الگوهاي فردي و جمعي(خانواده و جامعه)
۱۰. وجود سازمان‌هاي اجتماعي
۱۱. سيستم بهره‌وري و بهينه‌سازي
۱۲. برنامه براي كيفيت وكميت ارتباطات در جامعه و در بين‌الملل
۱۳. برنامه براي پيشگيريو حل‌وفصل اختلافات
۱۴. آسان‌تر كردن زندگي
۱۵. سرعت در دسترسي به مقصود
۱۶. عدالت محسوس
۱۷. برنامه‌ريزي بلندمدت و كوتاه مدت
۱۸. تعيين ايده‌آل‌ها
۱۹. تعيين حداقل‌ها
۲۰. برنامه براي حركت تدريجي از حداقل به حداكثر
۲۱. انعطاف در برنامه‌هاو روش‌ها براي موقعيت‌هاي مختلف
۲۲. تعريف معيارهاي صلاحيت براي كارگزاران
۲۳. مكانيسم‌هاي اصلاحي وكنترلي
۲۴. مكانيسم نظارت عمومي
۲۵. انتقادپذيري
۲۶. مشاركت نخبگان
۲۷. ميل عموم به مشاركت
۲۸. نهادهاي حزبي
۲۹. حركت به سوي فعاليت‌هاي گروهي
۳۰. احترام حقوق خصوصي افراد
تمامي موارد فوق نيازمند برنامه‌ريزي كلان و خرد وتعيين استراتژي‌ها و راهكارها هستند و در نبرد استراتژي‌ها و برنامه‌ها، به‌مقتضاي قاعدة حاكم بر محيط رقابت، استراتژي‌ايي موفق است كه بتواند سه شاخصة زير را تامين كند:
۱. برتري كيفي+ تنزل هزينة دست‌يابي[۴]
۲. نوآوري (الگوهاي جديد)
۳. پيش‌بيني و آينده نگري+ آينده‌سازي
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
کارآمدی ، دین اقوم ، تمدن سازی ، علم دینی
[۱] (ضريب اهميت نيازx ميزان تاثير توليدات سيستم در رفع نياز)/ (ميزان هزينه انجام شدهبراي توليدxضريب تاثير هزينه در رفع نيازهايي با اهميت بيشتر يا هم‌رديف با نياز مورد نظر)<۱ + ضريب كارآمدي رقيب (اين فرمول از منبعي اقتباس نشده است)
[۲]اين شاخصه‌ها علاوه بر اتكاء بر مبناي استدلالي، در نوشتجات عمومي و تخصصي نيز مطرح شده‌اند. با مراجعه به نرم‌افزار”نمايه” و جستجوي كليّه مقالاتي كه در دهة هفتاد و ابتداي دهة هشتاد درعنوان آنها لفظ “كارآمدي” وجود دارد، با بيش از صد مقاله روبرو مي‌شويم كه در حيطه‌هاي مختلف به بررسي علل و عوامل كارآمدي و ناكارآمدي پرداخته‌اند كه درهر يك از اين مقالات از ملاك و شاخصه‌هاي كارآمدي و ناكارآمدي گفتگوهايي به ميان آمده است. نمونه‌هايي از عناوين مقالات:
پنج نكته در باب كارآمدي دولت، اركان كارآمدي قوه قضاييه، انتقادپذيري مديران وناكارآمدي سازمان‌ها، براي كارآمدي كشاورزي چه كرده‌ايم؟، بحران كارآمدي، بنيادهاي كارآمدي در فرهنگ اسلام و غرب، تحليل كارآمديِ ابزارهاي بانكي، چرا شوراها كارآمدي ندارند؟، حكومت ديني از مشروعيت تا كارآمدي، دلايل ناكارآمدي اقتصاد، رابطه كارآمدي و عدم‌گسست، ريشة ناكارآمدي بودجه دولتي، عوامل ناكارآمدي آموزش، كارآمدي پارادايم دهة هشتاد، كارآمدي دين، كارآمدي و فقرزدايي، ناكارآمدي تبديل مجازات زندان، ناكارآمدي بانك جهاني و …؛ نشرية انديشه حوزه، مرداد و شهريور۱۳۸۰ نيزويژه‌نامه‌ايي با عنوان “كارآمدي فرهنگ اسلامي” منتشر كرده است.
[۴] توصيف اين سه‌شاخصه را در كتاب “هنر كشف آينده”، تاليف جوئلآرتور باركر، ترجمه نغمه خادم‌باشي، نشر انسيتو ايز ايران۱۳۸۰ ملاحظه فرماييد.نكته: “تنزل هزينة دست‌يابي” در هر حيطه‌اي به‌حسب خود آن است، در فضاي علم و فكر، عبارتست از: سهولت فهم و قابليت انتقال سريع و نافذ.
